Quấy rối tình dục qua mạng được định nghĩa là hành vi tình dục có tác động tiêu cực đối với nạn nhân trên bất kỳ nền tảng kỹ thuật số nào (dù công khai hay riêng tư). Đâyđược công nhận là một hình thức của bạo lực tình dục. Cụ thể hơn, kẻ lạm dụng, chủ yếu thông qua các nền tảng mạng xã hội, sẽ tiếp cận, dụ dỗ, lôi kéo, thậm chí là ép buộc trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với trẻ em và lạm dụng trẻ em vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức.
“Nỗi ám ảnh sau khi bị quấy rối tình dục đã trở thành vết thương tiềm thức rất khó có thể chữa lành. Các sang chấn tâm lý thường gặp phải khi bản thân bị hành hạ hoặc bị xâm hại tình dục. Những hình ảnh đó được tiếp nhận đầy đủ trong đầu người bị lạm dụng hoặc người chứng kiến dẫn đến những trải nghiệm cảm xúc kinh sợ gắn sâu hết vào tâm trí người bị hại. Sau khi chuyện đó xảy ra, người bệnh hay xuất hiện các hồi ức, hình ảnh, cảm giác hay gặp lại, kể cả lúc bệnh nhân đang thức hay trong giấc mơ, những hình ảnh đó đều có thể xuất hiện trong đầu trở lại”.
Tiến sỹ Dương Minh Tâm – Trưởng phòng Điều trị các rối loạn liên quan stress, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai).
Với sự phát triển của internet, cùng với mạng xã hội, trẻ em đã trở thành công dân số từ rất sớm. Việt Nam hiện có khoảng 68 triệu người dùng internet, trong đó hơn 1/3 ở độ tuổi 15-24. Mỗi ngày, có hơn 720.000 hình ảnh xâm hại trẻ em được đưa lên internet, với nội dung hầu hết là bạo lực, xâm hại tình dục.
Kết quả điều tra của UNICEF năm 2016 cho thấy, 74% trẻ em và trẻ vị thành niên ở Việt Nam tin rằng các em có nguy cơ bị xâm hại tình dục hoặc bị lợi dụng trên mạng. Một thực trạng đáng lo ngại là số tuổi của trẻ em bị xâm hại qua mạng ngày càng trẻ hoá. Công nghệ thông tin phát triển cộng với việc toàn cầu hóa và những bất cập trong quản lý trang mạng xã hội đã khiến tình trạng xâm hại tình dục trẻ em trên mạng có chiều hướng gia tăng nhưng rất ít trường hợp được xử lý.
Thái độ của người trong cuộc và người ngoài cuộc : Mọi người thường đánh giá tính nghiêm trọng của quấy rối tình dục ngoài đời cao hơn so với quấy rối tình dục qua mạng. Trong một số trường hợp, quấy rối tình dục qua mạng không được người ngoài cuộc đánh giá là hành vi quấy rối. Mặc dù biểu hiện và hậu quả của quấy rối tình dục qua mạng cũng vô cùng nghiêm trọng.
Khả năng phát hiện, sự tinh vi, khó phát hiện: Những bằng chứng phạm tội trên mạng dễ dàng thủ tiêu và khó bị tìm ra, gây khó khăn trong việc điều tra cho cơ quan chức năng nhờ chức năng ẩn danh trên Internet và việc tội phạm không trực tiếp ra mặt thực hiện các hành vi đồi bại của mình.
Chế tài, sự răn đe của cơ quan có thẩm quyền và xã hội: Việc chưa có các chế tài xử phạt rõ ràng đối với hành vi quấy rối và xâm hại tình dục qua mạng khiến tội phạm trở nên lộng hành hơn so với các sự việc ngoài đời thực. Các dòng tin nhắn quấy rối tình dục qua mạng dễ dàng bị đánh tráo khái niệm, trở thành những lời hỏi thăm bình thường của những người bạn quen biết nhau nhờ mạng xã hội.
Thứ nhất, xuất phát từ sự thiếu hiểu biết lệch lạc về tình dục và sự thiếu kiểm soát hành vi của người có hành vi quấy rối tình dục. Ở Việt Nam có không ít quan niệm cho rằng chỉ khi nào trẻ bị tác động trực tiếp vào cơ thể thì mới là quấy rối tình dục. Chính quan điểm sai trái đó khiến cho một số đối tượng nghĩ rằng việc trêu đùa, bình phẩm, dụ dỗ, phô bày vùng nhạy cảm của cơ thể… trên không gian mạng là điều bình thường mà không ý thức được rằng các nạn nhân của những “trò đùa” đã, đang và sẽ phải chịu đựng những tổn thương kéo dài suốt cả cuộc đời.
Thứ hai, xuất phát từ sự thiếu hiểu biết của chính nạn nhân là trẻ em. Ở Việt Nam, dạy cho trẻ về giới tính và tình dục vẫn là một vấn đề nhạy cảm, xã hội không đầu tư đúng mức và các bậc huynh lại luôn né tránh khi vô tình gặp phải vấn đề này. Hậu quả là, nhiều thế hệ trẻ em lớn lên nhưng thiếu đi những kiến thức cần có để tự bảo vệ mình, biết nhận diện những tình huống mà bản thân mình có thể bị quấy rối.
Thứ ba, xuất phát từ sự hời hợt của cộng đồng. Sự im lặng của người tốt chính là tiếp tay cho ứng xử vô nhân đạo của kẻ xấu. Những hình ảnh, video, bình luận có nội dung quấy rối tình dục trẻ em vẫn cứ tồn tại mà không hề gặp bất kỳ động thái cứng rắn nào. Hơn nữa, cần phải chỉ ra một sự thật rằng chúng ta vẫn còn thiếu những cơ chế bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, ví dụ như quy định pháp luật ban hành bởi cơ quan nhà nước, các quy định khác của tổ chức phi chính phủ, … Việc thiếu những cơ chế này khiến cho các hành vi quấy rối trên khó bị nhận diện cũng như bị xử lí một cách triệt để.
Ai cũng cần kiểm soát hành vi của mình trên không gian mạng
Sử dụng pháp luật để kiểm soát hành vi QTRD qua mạng, tiếp tay cho QRTD qua mạng
Trước tiên, mỗi cá nhân cần kiểm soát hành vi của chính mình trước những vấn đề QRTD qua mạng, sử dụng mạng một cách văn minh và tránh gây tổn thương cho trẻ em, đồng thời, lên tiếng bảo vệ trẻ em.
Sẽ là bất hợp pháp khi:
– Sử dụng mạng để tìm kiếm tư liệu lạm dụng tình dục của trẻ: những hình ảnh, video khiêu dâm, bạo lực
– Xem những tư liệu đó
– Tải tư liệu về máy
– Chia sẻ, gửi tư liệu lạm dụng cho người khác
Quan điểm khi xây dựng khung pháp luật cho hành vi quấy rối tình dục trẻ em qua mạng cần thiết phải dự liệu trường hợp khi quấy rối tình dục không chỉ tồn tại ngoài đời thực mà còn khó kiểm soát hơn trên không gian mạng. Hành vi phạm tội liên quan đến xâm hại tình dục không chỉ ở kẻ quấy rối, lạm dụng mà còn ở những người tương tác với những tư liệu kẻ trực tiếp phạm tội cung cấp.
Chúng tôi có những kiến nghị sau:
– Có quy định xử phạt rõ ràng nhằm ngăn cấm mọi hình thức xâm hại và bóc lột tình dục trẻ em;
– Tiến hành các cuộc điều tra và xét xử nhạy cảm với trẻ em để khuyến khích trẻ cung cấp lời khai cần thiết và làm giảm những tổn thương tâm lý từ việc tham gia vào quá trình tố tụng; và
– Áp dụng tất cả những quy định và quy trình này trong mọi trường hợp liên quan đến người dưới 18 tuổi.
Ứng dụng công nghệ để hạn chế QRTD qua mạng
Xây dựng những chương trình giáo dục về an toàn trên không gian mạng
Trên môi trường mạng, chúng ta cần dùng công nghệ để khắc phục công nghệ. Giải pháp công nghệ hướng đến hỗ trợ cho việc thực thi pháp luật của các cơ quan công quyền. Để Việt Nam có thể quy định những điều khoản quản lí truy cập website phim khiêu dâm như pháp luật của một số quốc gia trên thế giới như Hàn Quốc, Thái Lan, các nước Hồi giáo,… chúng ta phải đạt được mục tiêu này trước tiên.
Những nhà hoạch định chính sách, gia đình, nhà trường và trẻ em có thể sử dụng tư liệu giáo dụcđược thu thập trên website của Childnet Internetional và UK Safer Internet Centre hoặc những tài liệu liên quan như:
– Standards for Sexuality Education in Europe: (Hướng dẫn giáo dục tình dục cho trẻ em ở Châu Âu).
– Crossing the Line: (Vượt qua giới hạn): Bộ công cụ PSHE an toàn trực tuyến thực tế từ Childnet với các bộ phim và kế hoạch bài học để khám phá các vấn đề trực tuyến, bao gồm cả đe doạ và xâm hại tình dục trực tuyến, với học sinh từ 11 đến 14 tuổi.
– So you got naked online?: (Vì vậy bản đã khỏa thân trên mạng) Hướng dẫn về cách để giúp những người trẻ tuổi giải quyết các vấn đề liên quan đến xâm hại tình dục.
– CEOP’s Thinkuknow resource library: Thư viện tư liệu về các mối quan hệ lành mạnh và sự bắt nạt, lạm dụng tình dục.
– Disrespect Nobody: Tài liệu về những mối quan hệ lành mạnh và lạm dụng mối quan hệ.
– Agenda: Hướng dẫn của một người trẻ về vấn đề tạo dựng những mối quan hệ tích cực.
– Stonewall: Tài liệu về giải quyết bắt nạt người đồng tính, người lưỡng tính và người chuyển giới.
– Lockers: Nguồn dữ liệu từ Trung tâm Internet An toàn Irish về tình dục và sự chấp thuận.
Xây dựng công nghệ như thế nào?
Một số quốc gia đã xây dựng được nền tảng công nghệ báo cáo với chính quyền khi xuất hiện bất kì một tìm kiếm nào liên quan đến tình dục trẻ em và sẽ xác định vị trí của người thực hiện tìm kiếm đó.
THORN – một tổ chức phi lợi nhuận dẫn đầu trong công cuộc chấm dứt nạn quấy rối tình dục – đã hỗ trợ các nhà chức trách tạo ra một chương trình xử lý hình ảnh nhằm nhận diện các trẻ bị mất tích hoặc bị lạm dụng xuất hiện trên các trang web đen.
Anh Suarez, làm việc cho Microsoft và cũng đồng thời một thành viên tình nguyện tại Thorn, cho biết: “Chúng tôi muốn tạo ra một phần mềm có thể nhanh chóng xử lý các câu hỏi như: “Đứa bé này đã xuất hiện trong bao nhiêu quảng cáo? Quảng cáo này có văn bản đi kèm không? Liệu có những quảng cáo khác có văn bản tương tự không? Nếu có, thì có khả năng tất cả chúng đều được tạo ra bởi cùng một người không?” Tổ chức Thorn đã hợp tác với những nền tảng công nghệ hàng đầu như Google, Microsoft. Họ sở hữu các phần mềm có khả năng xử lý các quảng cáo bằng văn bản, cũng như ấp ủ hy vọng cải thiện mảng xử lý hình ảnh của chương trình và xử lí những quảng cáo tình dục. Ngoài ra, đóng vai trò trọng yếu trong chương trình của Thorn là những nghiên cứu từ các giáo sư y khoa đã làm việc cùng các nạn nhân và các bị cáo.
Từ những nghiên cứu này, Thorn đã thiết kế các lời cảnh báo chuyên xuất hiện trên trình duyệt tìm kiếm khi có từ khóa liên quan đến nội dung tình dục nhắm vào trẻ em. Có nhiều dạng cảnh báo khác nhau nhắm đến các nhóm khác nhau như: những kẻ trực tiếp lạm dụng trẻ em, những kẻ ghi hình lại quá trình thực hiện tội ác và chia sẻ rộng rãi lên mạng, và những kẻ có hứng thú với các nội dung này dù chưa bao giờ lạm dụng trẻ em ngoài đời thực.
Trung tâm quốc gia về trẻ em mất tích và bị bóc lột (National Centre for Missing and Exploited Children) thuộc Bộ Tư pháp Hoa Kì kết hợp với tổ chức phi lợi nhuận INHOPE đã hoạt động trên nền tảng Google để hỗ trợ xóa bỏ nội dung lạm dụng trên Internet. INHOPE đã xây dựng 46 đường dây nóng tại 42 quốc gia với 1 nhiệm vụ thông báo và gỡ bỏ. Từ thời điểm đường dây nóng nhận được báo cáo, thông tin sẽ được báo cáo cho Cơ quan thực thi pháp luật (LEA), nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) và cuối cùng nội dung lạm dụng sẽ bị xóa khỏi Internet. INHOPE liên kết với nhiều tổ chức ở nhiều quốc gia và Việt Nam chưa nằm trong danh sách thành viên để người dân có thể báo cáo yêu cầu hỗ trợ loại bỏ tư liệu có nội dung lạm dụng một cách nhanh chóng.
Sự tồn tại của những tổ chức, những công ty với mục tiêu, sứ mệnh rõ ràng sẽ là công cụ hỗ trợ đắc lực cho cơ quan chức năng thực hiện nhiệm vụ của mình. Song song với việc sử dụng công nghệ để chấm dứt triệt để đường dây tạo nên vấn nạn, cần thiết phải xây dựng nền tảng giáo dục để tạo ra một giải pháp lâu dài. Lý do các phương pháp giáo dục rất quan trọng là vì chúng có thể giúp dạy cho thủ phạm cách cư xử và nạn nhân cách đối phó với nhiều tình huống khác nhau.
Giáo dục dạy những bài học và xây dựng khả năng phục hồi, cung cấp các kỹ năng và sức mạnh để các em có thể đối mặt với mọi hiểm nguy, cũng như nhận được sự giúp đỡ đúng cách từ môi trường xung quanh.
Giáo dục dạy trẻ biết rằng những người là đối tượng của quấy rối tình dục nên nhận được sự hỗ trợ chứ không phải bị quở trách để trẻ có thể tự tin hơn chia sẻ với gia đình và cộng đồng.Trẻ em phải được chuẩn bị những kĩ năngcần thiết để đối phó với hành vi quấy rối tình dục ngay từ khi xuất hiện hành động đầu tiên của kẻ quấy rối.
Giáo dục từ môi trường trực tiếp tác động đến trẻ em
Nhận thức, thái độ, hành vi của gia đìnhsẽ quyết định sâu sắc đến cách ứng xử của trẻ em khi hoạt động trên môi trường mạng. Từ nhận thức đúng đắn, gia đình sẽ có biết cách hành động như thế nào cũng như trang bị cho trẻ những kĩ năng để đối mặt với vấn đề này. Nhà trường và bạn bè cũng góp phần không nhỏ trong việc giúp trẻ đối phó với quấy rối tình dục trên mạng.
Những bạn bè đồng trang lứa với trẻ sẽ trở thành người bạn hỗ trợ trẻ vượt qua khi bị quấy rối tình dục hay sẽ là đồng phạm góp phần vào hành vi âý đều phụ thuộc rất lớn vào sự giáo dục đúng cách ngay từ đầu.
Bài học về sự tử tế và tôn trọng mỗi người cần được truyền dạy cho các em để các em có thể lắng nghe và đánh giá đúng tính chất nghiêm trọng của QRTD qua mạng.
Nhà trường có thể kết hợp những lớp dạy công nghê thông tin, lớp dạy giáo dục công dân với việc dạy cho trẻ em về ứng xử, an toàn trên Internet. Chính trường học với sự hỗ trợ của giáo viên cũng có thể trở thành một nơi để trẻ em dễ dàng tiếp cận, báo cáo về hành vi quấy rối tình dục. Nhưng trước đó, nhà trường phải thiết lập một quá trình tiếp nhận và xử lí khó khăn mà học sinh gặp phải như bí mật thông tin của các em và khả năng báo cáo kịp thời lên chính quyền.
Trẻ em cũng phải được giáo dục để có nhận thức đúng đắn về vấn nạn này. Trẻ cần có kiến thức để không hiểu nhầm về tính an toàn, tính bảo mật, tính vĩnh viễn của các hoạt động trên không gian mạng.
Có thể báo cáo ở đâu?
Cục An toàn thông tin và Cục Trẻ em:
– Cục An Toàn Thông Tin – Bộ Thông Tin Và Truyền Thông
Điện thoại: + 84 24 3209 6789
– Cổng Thông Tin Tích Hợp Hỗ Trợ Công Tác Bảo Vệ, Chăm Sóc Trẻ Em – Cục trẻ em thuộc Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội
Điện thoại: (84-4) 237 475 625
Email: treem@molisa.gov.vn
– Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111chịu sự quản lý bởi Trung tâm Tư vấn và Dịch vụ Truyền Thông thuộc Cục Trẻ em
Website:http://tongdai111.vn/
Email: tongdaiquocgia111@gmail.com
Lưu ý cho trẻ và gia đình, nhà trường:
Tôi nên làm gì nếu một ai đó tôi mới chỉ biết online khiến tôi cảm thấy không thoải mái?
Lời khuyên cho việc xử lý bất cứ điều gì khiến bạn không vui, lo lắng, hoang mang trên không gian mạng là hãy nói với người lớn mà bạn tin tưởng
Khi bắt gặp bất kì nội dung quấy rối người khác, khiêu dâm, bạo lực, bạn cần tận dụng chức năng report (báo cáo) trên những trang web, phần mềm đó
Bạn cần phải báo cáo với cơ quan công quyền nếu ai đó chỉ quen biết qua mạng đưa ra một trong những yêu cầu:
– Gặp mặt họ
– Muốn hình ảnh, video từ bạn
– Muốn có thông tin cá nhân của bạn
Gia đình nhà trường chỉ cần làm một việc duy nhất là quan tâm, trò chuyện cùng trẻ.
Bộ công cụ sau sẽ giúp gia đình, nhà trường biết nên bắt đầu từ đâu:
https://www.childnet.com/parents-and-carers/parent-and-carer-toolkit
https://www.childnet.com/parents-and-carers/hot-topics
Làm sao để thực hiện BÁO CÁO hỗ trợ trẻ và ngăn chặn tư liệu có nội dung lạm dụng tình dục lan rộng:
Phụ thuộc vào trường hợp bạn gặp phải, cân nhắc để lựa chọn cách báo cáo được thể hiện ở cuối website này.
Nội dung: Nhóm thanh niên nòng cốt DKAP
Ảnh minh hoạ: Hồ Hữu Sang
Video: Decote Media
Trình bày: Trà My